Το σπίτι του δασκάλου

Το σπίτι του δασκάλου του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου

Τόπος-Χρόνος-Πρόσωπα

1. Να προσδιορίσετε το χώρο και το χρόνο του διηγήματος.

Ο χώρος του διηγήματος είναι μια πόλη, ίσως επαρχιακή. Ο πατέρας του αφηγητή καταγόταν από χωριό, όμως εγκαταστάθηκε στην πόλη, όπου παντρεύτηκε και γύριζε σε όλη την επαρχία ως έμπορος.

Ο χρόνος του διηγήματος δεν καθορίζεται με ακρίβεια. Η αναφορά στο Τριέστι τοποθετεί το διήγημα στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, εποχή κατά την οποία η πόλη αυτή γνώρισε εμπορική ακμή. Η αφήγηση εκτείνεται σε μεγάλο, αλλά ασαφές, χρονικό διάστημα.

2. Πώς διαγράφεται ο χαρακτήρας του πατέρα από την αρχή ως το τέλος. Πού οφείλεται η αλλαγή της συμπεριφοράς του;

Ο πατέρας στην αρχή του διηγήματος παρουσιάζεται απλοϊκός και καλόψυχος, χαρακτηριστικά που ταιριάζουν σε άνθρωπο που μεγάλωσε σε χωριό. Στη συνέχεια όταν παντρεύτηκε και πήγε με την οικογένειά του να ζήσει στην πόλη, αλλοτριώθηκε ως χαρακτήρας επειδή άσκησε το επάγγελμα του εμπόρου, το οποίο δεν του ταίριαζε καθόλου. Ο πεθερός του γκρίνιαζε διαρκώς για τις επαγγελματικές του αποτυχίες και για το λόγο αυτό φαινόταν κουτός στα μάτια του παιδιού του. Η καθημερινή καταπίεση που δεχόταν σιγά σιγά τον μεταμόρφωσε σε απάνθρωπο και σκληρό άνθρωπο, ο οποίος προσπάθησε να δείξει την εξουσία του σε αδύναμα πλάσματα.

Η αλλαγή της συμπεριφορά του οφείλεται στις δύσκολες κοινωνικές συνθήκες που βίωνε και τις συνεχείς ταπεινώσεις που δεχόταν από τον πεθερό του.

3. Πώς παρουσιάζεται από τον αφηγητή ο παππούς;

Ο αφηγητής παρουσιάζει τον παππού ως άτομο που διατάζει τους άλλους. Ταπεινώνει και μειώνει με κάθε τρόπο τον πατέρα. Τον προσβάλλει και τον κρίνει διαρκώς, επειδή δεν τα καταφέρνει με τη δουλειά του. Κυρίαρχη αξία για τον παππού είναι το χρήμα και η υπεροχή.

4. Πώς δικαιολογείται η σιωπηλή στάση της μητέρας;

Στο κείμενο βλέπουμε τη μητέρα να μην εκφράζει ελεύθερα την άποψή της, και να συμφωνεί με τον πατέρα, ακόμα και όταν πιστεύει ότι αυτός έχει άδικο. Αυτό συμβαίνει, επειδή τα παλιότερα χρόνια οι γυναίκες δεν είχαν ελευθερία λόγου, με αποτέλεσμα να δέχονται τα πάντα, χωρίς να αντιδρούν.

Επίσης η μητέρα παραμένει σιωπηλή για τον πρόσθετο λόγο ότι θέλει να στηρίξει τον άντρα της που αγωνίζεται να «ανυψωθεί», και επειδή αδυνατεί να αντισταθεί στη φτώχεια τους και τις δύσκολες κοινωνικές συνθήκες.

5. Δημιουργήστε το πρόσωπο του πατέρα ως «ρόλο στον τοίχο» (θεατρικό παιχνίδι).

6. Θεατρικό παιχνίδι: δημιουργήστε μια δυναμική εικόνα του πατέρα (από την τελευταία σκηνή της έξωσης) και παίξτε το παιχνίδι «ανίχνευση της σκέψης».

Ηρώ Κυριαζή, Ιωάννα Κύρκου, Κυριακή Λεμονίδου, Ελισσάβετ Μητριτζώνη

Αφήγηση

7. Ποιος αφηγείται στο διήγημα; Να περιγράψετε τον τύπο του αφηγητή. Εκτός από την αφήγηση ποιον άλλον αφηγηματικό τρόπο εντοπίζετε; Για να απαντήσετε θυμηθείτε το σχολικό βιβλίο (σελίδα 13) και λάβετε υπόψη την παρακάτω σελίδα.

http://www.pi-schools.gr/download/lessons/hellenic/lykeio/neoel_logo/kath_b.pdf (σελίδα73)

Στο διήγημα αφηγητής είναι ο γιος του πατέρα. Άρα είναι ομοδιηγητικός και δραματοποιημένος αφηγητής, αφού αποτελεί πρόσωπο του διηγήματος. Η εστίαση είναι εσωτερική, αλλά ο αφηγητής δεν είναι ο βασικός ήρωας του διηγήματος, παρά ένας απλός παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας. Η αφήγηση πραγματοποιείται σε α΄ γραμματικό πρόσωπο αλλά και γ΄ πρόσωπο.

Εκτός από την αφήγηση ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την σύντομη περιγραφή και το διάλογο.

8. Αφού διαβάσετε τη σημασία του όρου in medias res στο Θησαυρό λογοτεχνικών Όρων, να εξηγήσετε γιατί η αφήγηση στο διήγημα αρχίζει in medias res.

Η λατινική φράση «in medias res» σημαίνει στο μέσο των πραγμάτων, της υπόθεσης και της πλοκής. Ωστόσο, η ακριβής σημασία του όρου αυτού είναι ότι η αφήγηση δεν παρουσιάζει τα γεγονότα στην χρονική τους διαδοχή και αλληλουχία. Η αφήγηση ξεκινά από το κέντρο του μύθου, δηλαδή από το σημαντικότερο για το συγγραφέα περιστατικό, το οποίο αποτελεί την «καρδιά» της πλοκής.

Συγκεκριμένα στο διήγημα «Το σπίτι του δασκάλου», ο αφηγητής ξεκινάει με την αναφορά στον πατέρα και την οικονομική του εξαθλίωση. Έτσι λοιπόν, ο οικονομικός μαρασμός γίνεται το κεντρικό θέμα στο διήγημα, το οποίο παρουσιάζεται «in medias res», χωρίς να ξεκινά η αφήγηση από τα πρώτα, ευτυχισμένα χρόνια της ζωής του πατέρα.

9. Να εντοπίσετε τις δύο αναδρομικές αφηγήσεις και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους.

Η πρώτη αναδρομική αφήγηση αφορά τα νεανικά χρόνια της ζωής του πατέρα, αρχικά στο χωριό και στη συνέχεια στην πόλη, όπου ασκεί το επάγγελμα του εμπόρου και αποτυγχάνει. Με την αναδρομή αυτή ο συγγραφέας δίνει πρόσθετες πληροφορίες για τη ζωή του ήρωα και εξηγεί τη δεινή οικονομική του θέση.

Η δεύτερη αναδρομή αφορά την αφήγηση του γεγονότος της ενοικίασης του σπιτιού της μητέρας από το δάσκαλο. Η αναδρομή αυτή είναι απαραίτητη, για να γνωρίσουμε τη σχέση του πατέρα με τον δάσκαλο, και να κατανοήσουμε καλύτερα την τελευταία σκηνή της έξωσης από το σπίτι.

10. Να αφηγηθείτε την τελευταία σκηνή (της έξωσης) με εσωτερική εστίαση από την πλευρά της μητέρας. Αφηγηθείτε σε α΄ πρόσωπο, σαν να ήσαστε η μητέρα. Θυμηθείτε το είδος της εστίασης στη σελίδα 13 του σχολικού βιβλίου.

Ο σύζυγός μου ετοίμασε την αγωγή. Λυπήθηκα τη δασκάλα και τα παιδιά της και δεν ήθελα να υπογράψω. Στοχάστηκα όμως τα χρήματα που θα παίρναμε από τον αγοραστή και αναγκάστηκα να υποχωρήσω. Υπέγραψα… ο σύζυγός αφού πήγε στον πρόεδρο πήρε την απόφαση της έξωσης.

Το απόγευμα πήγε με τον κλητήρα και τα παιδιά μας στο σπίτι του δασκάλου. Χτύπησαν την πόρτα, όμως η δασκάλα κλείστηκε μέσα, πιθανόν επειδή είχε ενημερωθεί από τους γειτόνους. Τελικά η πόρτα σωριάστηκε από τα χτυπήματα. Η δασκάλα δεν αντιστάθηκε, αλλά βοήθησε να κουβαλήσουν έξω κάποια πράγματα. Οι γείτονες είχαν μαζευτεί γύρω και τους κοίταζαν.

Ο σύζυγός μου πρόσταξε κάποιο μαραγκό να ξαναστήσει την πόρτα. Κλείδωσε και φύγανε. Στη συνέχεια παρέδωσε το κλειδί στον αγοραστή. Ύστερα γυρίσανε με τα παιδιά στο σπίτι. Το βράδυ στο τραπέζι τόλμησε για πρώτη φορά να δει τον πατέρα μου στα μάτια, έχοντας σηκωμένο μέτωπο.

Δεν ξέρω αν ήμουν περήφανη κι εγώ μαζί του, ή μέσα μου βαθιά δυστυχισμένη…

Στάθης Κομματάς, Ζήσης Λαμπρόπουλος, Γιώργος Μπάσδας, Γεράσιμος Νικολάου

Ο συγγραφέας-λογοτεχνικές επιρροές

11. Να εξηγήσετε γιατί το διήγημα έχει επιρροές από το ρεαλισμό και το νατουραλισμό. Για να απαντήσετε θυμηθείτε τις σελίδες14-16 του σχολικού βιβλίου.

Διαβάζοντας προσεκτικά το κείμενο παρατηρούμε ότι έχει επιρροές από το ρεαλισμό και το νατουραλισμό. Η ρεαλιστική και νατουραλιστική τεχνοτροπία διαφαίνεται από το γεγονός ότι ο συγγραφέας καταγράφει αντικειμενικά την κοινωνική πραγματικότητα. Επιπλέον περιγράφει με σχολαστική λεπτομέρεια τα ανθρώπινα προβλήματα. Τέλος ένα στοιχείο κατεξοχήν νατουραλιστικό είναι ότι παρουσιάζει τον ήρωα δέσμιο εξωτερικών παραγόντων (του χρήματος) και εσωτερικών παρορμήσεων (της επιθυμίας για αναγνώριση από τον πεθερό).

12. Να δημιουργήσετε έναν εννοιολογικό χάρτη (http://www.spiderscribe.net/ ή https://www.mindomo.com/) με τον τίτλο Πεζογραφία Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, τον οποίο θα δομήσετε δύο μέρη: α) ρεαλισμός β) νατουραλισμός.

13. «Ο συγγραφέας δεν σχολιάζει τα διαδραματιζόμενα, αλλά αφήνει να μιλήσουν τα ίδια τα γεγονότα, οι ίδιες οι πράξεις των προσώπων»: να αιτιολογήσετε την παραπάνω άποψη.

Στο διήγημά του «Το σπίτι του δασκάλου», ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος δε σχολιάζει ούτε μας δείχνει την άποψή του για τα γεγονότα που συμβαίνουν.

Για παράδειγμα σε ένα σημείο του διηγήματος αναφέρει «Πατέρας και μητέρα σκύβαν τότε τα κεφάλια ως που ξεθύμωνε πάλι ο παππούς. Και έτσι περνούσε η ζωή στενόχωρη στο σπίτι». Στο απόσπασμα αυτό ο συγγραφέας, όπως και σε όλο το διήγημα, όταν αναφέρεται στα προβλήματα μεταξύ πατέρα, μητέρας και παππού, ποτέ δε σχολιάζει ούτε εκφράζει κάποια άποψη του για αυτά που συμβαίνουν μέσα στην οικογένεια, μεταξύ των μελών της.

Επίσης σε ένα άλλο σημείο του διηγήματος αναφέρει τα εξής: «Η δασκάλα παρουσιάστηκε στη μέση από το σωρό τ’ αχτένιστα κεφάλια και μας κοίταζε χλωμή και ασάλευτη. Δεν έκανε ούτε κίνημα ν’ αντισταθεί… Τα κουβαλήσαμε και τα σωριάσαμε στο δρόμο. Απάνω στο σωρό καθίσαν τα ξιπόλητα παιδιά, άλλος σωρός αυτά, και γύρω μαζευτήκαν οι γειτόνοι και κοιτάζαν». Και πάλι εδώ βλέπουμε ότι ο συγγραφέας δεν φανερώνει καμία προσωπική του άποψη για το αν το γεγονός της έξωσης της οικογένειας του δασκάλου είναι εσφαλμένη ενέργεια ή σωστή. Ούτε σχολιάζει καθόλου με προσωπική του κρίση τις πράξεις του πατέρα εναντίον αυτής της οικογένειας. Απλά παρουσιάζει τα γεγονότα που συμβαίνουν με έναν στυγνό, ευθύ και πρακτικό τρόπο. Δεν επιδιώκει να αγγίξει καθόλου τα συναισθήματα του αναγνώστη, αν και προβάλλει ένα ηθικό δίλημμα.

14. Να δημιουργήσετε μια χρονογραμμή (http://timerime.com/ ή http://www.dipity.com/ ) με τα βασικότερα γεγονότα της ζωής και του έργου του Κ.Χατζόπουλου. Μπορείτε να συμβουλευτείτε τις παρακάτω σελίδες ή όποιες εσείς κρίνετε κατάλληλες.

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=411

http://www.potheg.gr/TT.aspx?lan=1&Type=WRITER&writerId=7711336&TextType=BIO

Ηλίας Μήττας, Γιάννης Κιούρτης, Δημήτρης Κόλλιας, Μανώλης Λαζίδης

Γλώσσα του διηγήματος

15. Να επισημανθούν τα εξής στοιχεία της γλώσσας του διηγήματος: λιτότητα εκφραστικών μέσων, πυκνός και κοφτός λόγος, παρατακτική σύνδεση, κωμικοτραγικός τόνος.

Η γλώσσα του διηγήματος είναι απλή δημοτική και χαρακτηρίζεται από τη λιτότητα εκφραστικών μέσων, δηλαδή δεν εντοπίζονται πολλές μεταφορές, παρομοιώσεις και γενικά σχήματα λόγου. Επίσης ο λόγος είναι πυκνός και κοφτός με χρήση πολλών ρημάτων που δίνουν ζωντάνια στο κείμενο. Συγχρόνως παρατηρείται παρατακτική σύνδεση, όπως στο παράδειγμα «Ο παππούς δεν έπαυε, κι ο πατέρας έσκυβε και δε μιλούσε. Τέλος στις τελευταίες παραγράφους (σειρές) του διηγήματος ο τόνος είναι κωμικοτραγικός. Δηλαδή ο συγγραφέας περιγράφει σοβαρές καταστάσεις με κωμικό τρόπο, και συγκεκριμένα το διωγμό της οικογένειας από το σπίτι τους από τον πατέρα, γεγονός που φαίνεται να ανακουφίζει τον ήρωα.

16. Να αναδειχθούν οι πολλαπλές αντιθέσεις που συνθέτουν την αφήγηση (π.χ. ζωή στο χωριό vs ζωή στην πόλη) και να εξηγηθεί η λειτουργία τους.

Στο διήγημα οι αντιθέσεις που συνθέτουν την αφήγηση είναι φανερές. Αντίθεση διακρίνεται αρχικά ανάμεσα στον ήπιο χαρακτήρα του πατέρα από τη μια μεριά, και τον αυταρχικό, σκληρό χαρακτήρα του πεθερού από την άλλη. Αντίθεση παρατηρείται και στα δύο πρόσωπα που προβάλλει ο πατέρας. Ο καλόψυχος ήρωας νιώθοντας συνεχώς πίεση από τον παππού, που τον πρόσβαλε διαρκώς, αναγκάζεται να μετατραπεί και αυτός και έναν άσπλαχνο άνθρωπο, που δε δίστασε να πετάξει στο δρόμο μια γυναίκα με παιδιά. Επίσης αντίθεση διαπιστώνεται από την μια μεριά στην ήσυχη και απλή ζωή που ζούσε ο ήρωας στο χωριό πριν από το γάμο του, και από την άλλη μεριά στη ζωή στην πόλη με την οικογένειά του, όπου θα κληθεί να κάνει τη δουλειά του εμπόρου.

Εξετάζοντας όλες αυτές τις αντιθέσεις συμπεραίνουμε ότι η λειτουργία τους είναι εκφραστική. Ο συγγραφέας θέλει να εκφράσει και να προβάλλει στους αναγνώστες το μήνυμα πως ο ανθρώπινος χαρακτήρας προσαρμόζεται και αλλάζει καμιά φορά, ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες. Έτσι και στην περίπτωση του πατέρα, ο ρόλος του αντιστράφηκε, από θύμα μεταστράφηκε σε θύτη, εξαιτίας των συνεχών ταπεινώσεων που εισέπραττε από τον παππού.

17. Η αφήγηση είναι λιτή και ζωντανή. Να υποστηρίξετε την άποψη αυτή με αναφορές στο κείμενο.

Η αφήγηση του κειμένου είναι λιτή και ζωντανή, χαρακτηριστικό που μπορούμε να διαπιστώσουμε από κάποιες σκηνές-εικόνες του κειμένου:

- Ο πατέρας έσκυβε το κεφάλι και δε μιλούσε.

- Πατέρας και μητέρα σκύβαν το κεφάλι ως που ξεθύμωνε πάλι ο παππούς.

- Εκεί ήρθε ξαφνικά ο πατέρας χαρούμενος και ψιθύρισε κάτι της μητέρας.

- Ο πατέρας έκραξε αμέσως μαραγκό και ξαναέστησε την πόρτα, την κλείδωσε, έπειτα φύγαμε.

Η λιτότητα και παραστατικότητα του κειμένου ενισχύεται από την απουσία εξειδικευμένου λεξιλογίου, το οποίο ο αναγνώστης δεν μπορεί να κατανοήσει. Αντιθέτως στο διήγημα γίνεται χρήση καθημερινού λεξιλογίου και παραστατικών - άμεσων εικόνων, στοιχεία που καθιστούν το κείμενο πολύ απλό στην κατανόησή του.

18. Το διήγημα τελειώνει α) με την έξωση του «δασκάλου» και της οικογένειάς του και β) με τη γεμάτη ικανοποίηση επιστροφή του πατέρα στο σπίτι. Τι θέλει να πετύχει ο συγγραφέας με την αντιπαράθεση των δύο αυτών σκηνών;

Με τις δύο αυτές σκηνές, α) την έξωση του «δασκάλου» και της οικογένειάς του και β) την γεμάτη ικανοποίηση επιστροφή του πατέρα στο σπίτι, δίνεται η μεταστροφή του πατέρα στο τέλος του διηγήματος.

Η πρώτη εικόνα σημασιοδοτεί την αλλαγή της συμπεριφοράς του πατέρα και αποτελεί την πρώτη απάνθρωπη πράξη του, ενώ η δεύτερη σκηνή εκφράζει παραστατικά το αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής ως προς την ψυχική του διάθεση και ως προς τη θέση του μέσα στην οικογένεια (οι ώμοι του κουνιόταν σαν φτερά και για πρώτη φορά με σηκωμένο το μέτωπο τολμούσε να βλέπει τον παππού στα μάτια).

Με την αντιπαράθεση αυτών των δύο σκηνών ο συγγραφέας θέλει να δείξει πώς μέσα από μια πράξη που χαρακτηρίζεται από σκληρότητα και έλλειψη συμπόνιας (την έξωση) μπορεί ένας άνθρωπος να καταξιωθεί κερδίζοντας την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του.

Βάνα Ναλμπάντη, Χριστίνα Κολοκυθά, Πρόδρομος Κιρμιζόγλου, Μαρία Μυλωνά

Θεματολογία

19. Αφού διαβάσετε την Τιμή και το Χρήμα (σελίδες 143-148 του σχολικού βιβλίου) να εξηγήσετε πώς το χρήμα επιβάλλεται στα συναισθήματα και δηλητηριάζει τις ανθρώπινες σχέσεις.

Διαβάζοντας το κείμενο «Η Τιμή και το Χρήμα» διαπίστωσα ότι ανθρωπιά πολλές φορές χάνεται στην ανάγκη των ανθρώπων για το χρήμα. Ο Αντρέας στο μυθιστόρημα έχασε κάθε αίσθημα αγάπης και ανθρωπιάς προς τη Ρήνη. Έτσι και στην πραγματικότητα πολλοί άνθρωποι κάνουνε ό,τι περνάει από το χέρι τους για να αποκτήσουν υλικά αγαθά.

20. «Με τη συλλογή του Τάσω, στο σκοτάδι και άλλα διηγήματα ο Χατζόπουλος επιχειρεί μια ανατομία της κοινωνικής πραγματικότητας». Να εξηγήσετε την παραπάνω άποψη.

Η φράση αυτή εννοεί ότι ο συγγραφέας καταγράφει τα γεγονότα που συμβαίνουν στην κοινωνία και απασχολούν το κοινωνικό σύνολο. Έτσι στο διήγημά μας προβάλλεται από τη μια η φτώχεια των ανθρώπων και από την άλλη η προσπάθεια των ισχυρών να εκμεταλλευτούν τους αδύναμους. Με τον τρόπο αυτό ο Χατζόπουλος επιδιώκει να προβάλλει να κοινωνικά προβλήματα που βασανίζουν τους ανθρώπους.

21. Γιατί κατά τη γνώμη σας ο συγγραφέας αποφεύγει να μιλήσει για την τελική τύχη της δασκάλας και των παιδιών της;

Ο συγγραφέας αποφεύγει να αναφέρει την τελική τύχη της δασκάλας και των παιδιών της, για δύο κυρίως λόγους: α) για να τονίσει την ευχάριστη έκβαση για τον πατέρα, δηλαδή την είσπραξη χρημάτων, ώστε να φανεί η αλλαγή χαρακτήρα του πρωταγωνιστή· και β) για να μην μετατρέψει το κείμενο σε καταθλιπτικό και αλλάξει τη διάθεση του αναγνώστη.

22. Σε όλο το διήγημα ο πατέρα έσκυβε. Μετά την έξωση, όμως, του δασκάλου «οι ώμοι του πατέρα κουνιόνταν στον αέρα σα φτερά» και τότε «κάθεται για πρώτη φορά με σηκωμένο μέτωπο και τολμά να βλέπει τον παππού στα μάτια». Πιστεύεται ότι τελικά είναι νικητής ή νικημένος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Κατά τη γνώμη μου, ο πατέρας είναι νικημένος, γιατί έδειξε την εξουσία του σε αδύναμους ανθρώπους, που δεν είχαν χρήματα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να υπερασπιστούν το σπίτι τους λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης. Έτσι ο πατέρας κατάφερε να επιβληθεί στους αδύναμους, νομίζοντας ότι «ανέβαινε» η αξία του στα μάτια του πεθερού του. Με τον τρόπο αυτό όμως φανερώνεται ως απάνθρωπος, και γι’ αυτό χαμένος, όχι νικητής.

Αποστόλης Μαρκάκης, Άντα Λίκα, Δήμητρα Μακρή, Βάσω Μυλωνά

Μετά την ανάγνωση

Α. Να δώσετε ένα διαφορετικό τέλος στο διήγημα.

Β. Ποιες απόψεις εκφράζονται για τη δύναμη του χρήματος από τον Κρέοντα στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (στίχος 280 κ.ε.). Να τις παραλληλίσετε με τη βασική ιδέα του διηγήματος.

Γ. Με τον τίτλο «Η δύναμη του χρήματος» να δημιουργήσετε ή μία εικόνα ή ένα κολλάζ φωτογραφιών (http://www.photocollage.net/ ) ή ένα κόμικ (http://www.toondoo.com/ ή http://www.storyboardthat.com/ ) ή ένα άρθρο (για το ιστολόγιο του μαθήματος) ή ένα βίντεο με πρόγραμμα της αρεσκείας σας (που θα περιέχει και αναφορές στο διήγημα).

Δ. Εάν είχατε τη δυνατότητα να γίνετε πρόσωπο της ιστορίας, τι θέλατε να πείτε εσείς προσωπικά στον πατέρα;